«Мая бібліятэка. Паліца другая»

26 чэрвеня 2010 г. в. Зубрэвічы

Амаль уся беларуская літаратура ў маёй бібліятэцы з аўтографамі.

Калі ўлічыць, што я ніколі ў жыцці не займаў (дарэчы, і ніколі да гэтага не імкнуўся!) вельмі высокіх пасад і ніхто ад мяне ніколі асабліва не залежаў, то шчырыя, цёплыя, зычлівыя, сардэчныя надпісы на кнігах, прызнанні і пажаданні ішлі, я веру, ад чыстага сэрца: чалавек як думаў, што думаў, тое і пісаў.

Гэтую размову пра аўтографы мне хочацца пачаць з гадоў студэнцтва.

Адным з першых маіх аўтографаў быў сяброўскі надпіс на томіку выбранай паэзіі Пімена Панчанкі, які ў 1956 годзе выйшаў у школьнай серыі. Яго падараваў мне аднакурснік па журфаку БДУ, мой незабыўны сябра Юра Новікаў 15 студзеня 1957 года. У дзень майго нараджэння. Мне — 21 год. Юру — і таго меней: ён з 1938 года. Мы — аднакурснікі. У нас усё яшчэ наперадзе.

Аднак Юра — ужо славуты на факультэце шашыст. Ён усё ведае пра шашкі. Часта наведвае шахматна-шашачны клуб, удзельнічае нават у спаборніцтвах. «Спешу на соревнование», — часта паўтараў ён. «Спяшаюся на спаборніцтва», — усміхаліся мы, тлумачачы яго вельмі частую адсутнасць на лекцыях.

Ага, шашкі ён вельмі любіў. Аднак ён добра ведаў і любіў яшчэ і паэзію. Таму і выбраў для падарунка мне томік Панчанкі.

На ім Юра напісаў: «Івану ад Юрыя ў дзень нараджэння. Спадзяюся, у XX стагоддзі мне прыйдзецца разарыцца на важкі том Івана Сіпакова». Потым падумаў, падумаў — мусіць, ранавата: у XX стагоддзі мы ж ужо жывём! — і прыставіў да XX яшчэ адну рыску: атрымалася «XXI стагоддзе».

Пімен Панчанка. Выдатны паэт. Мы чыталі ў інтэрнаце амаль кожны верш з майго падарунка ўголас:

Я малым хлапчуком палюбіў твае пушчы і нівы,

І блакітныя рэкі, і мора зялёных лугоў.

Ты мяне гадавала, як маці, і рос я шчаслівы,

Не зазнаўшы галечы, з атрадам вясёлых сяброў.

... Я спакойны юнак, можа, нават крыху сарамлівы,

Не пакрыўджу і птушкі, бо знаю: ёй хочацца жыць;

Але тых, хто жадае напасці на край мой шчаслівы,

Я сваімі рукамі без жалю гатоў задушыць.

Верш называецца «Радзіме», і напісаны ён у 1937 годзе, калі Пімену было ўсяго толькі сямнаццаць гадоў. Здавалася б, жорстка. Вельмі нават жорстка. Але паэт прадбачыў тое, што неўзабаве здарылася: ён ужо да вайны пісаў пра вайну!