«Полацак у часы вайны 1941-1945 гг.»

Іван Пятровіч Дэйніс

ПОЛАЦАК У ЧАСЫ ВАЙНЫ 1941–1945 гг.

Полацкі храніст

Большасьць людзей аніяк ня лучаць уласны лёс зь гістарычным шляхам свайго народу. Меншасьць здагадваецца аб залежнасьці паўсталых перад канкрэтнаю асобай штодзённых эканамічных, сацыяльных ды маральных праблемаў ад дзейнасьці папярэдніх пакаленьняў. І толькі адзінкі разумеюць, што, ня ведаючы і не аналізуючы пройдзены гістарычны шлях грамадзтва, асуджае сябе на непазьбежныя памылкі ў будучыні. Да гэтай нешматлікай групы належыў Іван Пятровіч Дэйніс — выкладчык Полацкага ляснога тэхнікуму і апантаны краязнаўца.

Зьявіўся на сьвет Іван Пятровіч у 1900 г. у павятовым гарадку Неўлі былое Віцебскае губэрні ў сям'і настаўнікаў. Маці Марыя Іванаўна (у дзявоцтве Сакалоўская) выкладала ў Невельскай жаночай парафіяльнай вучэльні, бацька Пётар Іосіфавіч настаўнічаў у Невельскай павятовай вучэльні. У 1905 г. бацьку пераводзяць у Полацак і з гэтага часу лёс зьвязаў Івана Пятровіча з найстаражытнейшым беларускім горадам. Значны ўплыў на фармаваньне хлопчыка, выбар прафэсіі, зацікаўленьні аказаў бацька.

Пётар Іосіфавіч паходжаньнем зь сялянаў Панявескага павету Ковенскае губэрні (Летува) нарадзіўся ў 1873 г. Скончыў Панявескую настаўніцкую сэмінарыю ў 1891 г. Паступіў у 1895 г. у Віленскі настаўніцкі інстытут, дыплём аб сканчэньні якога атрымаў у 1898 г. Быў накіраваны настаўнікам у Невельскую павятовую вучэльню. У 1911–1915 гг, ужо працуючы ў Полацку настаўнікам-інспэктарам (кіраўніком) 1-й гарадзкой шасьціклясавае вучэльні, навучаўся ў Маскоўскім архэалягічным інстытуце. Пасьля абароны дысэртацыі пад назвай «Полацкія царкоўныя старажытнасьці ў іхнай гістарычнай мінуўшчыне і сучаснасьці» атрымаў спэцыяльнасьць вучонага-архэоляга. Валодаў мовамі: беларускай, латыскай, літоўскай, нямецкай, польскай, расейскай. У 1918–1926 гг. займаў пасаду дырэктара 1-й савецкай школы, у якую была трансфармаваная згаданая вышэй вучэльня. У 1920–1924 гг. узначальваў полацкую павятовую камісію па ахове помнікаў даўніны і мастацтва. Быў асабіста знаёмы зь вядомым беларускім гісторыкам А. П. Сапуновым. З 1926 г. выкладаў у мэдтэхнікуме і школах Гомля, там і памёр у 1941 г.