«Беларусы і (р)эвалюцыя»

Ганна Севярынец.

БЕЛАРУСЫ і (Р)ЭВАЛЮЦЫЯ

У адной з грунтоўных анлайн-гутарак, арганізаваных Беларускім калегіюмам, Макс Шчур агучыў ці не самае балючае пытанне сённяшняга дня: чаму мы, беларусы, у сваім супрацьстаянні таталітарнаму рэжыму па сёння не перамаглі?

З усіх пытанняў, якія паўстаюць перад намі цяпер, гэта – найважнейшае. Сапраўды: маючы абсалютна ўсе ўмовы для перамогі (надзвычайную колькасць прыхільнікаў перамен, тысячы гераічных учынкаў, самаахвярнасць не толькі ўмоўных лідараў і публічных людзей, але самаахвярнасць шараговых удзельнікаў маніфестацый, акцый, пікетаў, не дзеля славы альбо прамоцыі, а дзеля праўды, дэградацыю эканамічнага жыцця, відавочную заканамернасць “вярхі не могуць, нізы не хочуць”, унікальнае яднанне пакаленняў і прафесійных супольнасцяў вакол агульнай мэты) – маючы ўсе складнікі паспяховай рэвалюцыі, чаму мы ўсё яшчэ не перамаглі? Чаму наогул беларускія рэвалюцыі, ад Касцюшкі да Каліноўскага, ад беларусізацыі дваццатых да адраджэння дзевяностых, не перамагаюць? І ці ёсць у нас нарэшце шанец? І калі ёсць – дзе ён?

Сказаць па праўдзе, я не думаю, што ў гэтым глабальным працэсе – амаль трохсотгадовае змаганне беларусаў за права “людзьмі звацца” – першасную ролю іграе геапалітыка альбо эканоміка. Яны, безумоўна, важныя складнікі – але не першасныя. Калі б справа была толькі ў палітычных альбо эканамічных варунках, мы б змянілі краіну шчэ ўвосень.

Мне думаецца, справа ў тым, што абагульнена называецца “нацыянальным характарам”.

Мы як мы ёсць

Гаворчы пра “нацыянальны характар”, мы, безумоўна, мусім ісці на рызыкоўныя абагульненні і публіцыстычныя дапушчэнні, болей за тое, у дваццаць першым стагоддзі іншы раз даводзіцца сумнявацца, ці можам мы з чыстым сумленнем выкарыстоўваць тэрмін “нацыянальнае” як нагоду для будзь-якога абагульнення. Тэорыя “нацыянальных характараў” падверглася грунтоўнай крытыцы яшчэ ў пяцідзясятыя гады мінулага стагоддзя, дык ці маем мы права цяпер тлумачыць сучасныя з’явы ў такім анахранічным ключы? Мне падаецца, ў дачыненні менавіта да беларусаў, што з вялікім спазненнем адносна суседзяў фарміруюцца як нацыя і адначасова даюць свету нагоду паразважаць, што ёсць “нацыянальнае” і ці не варта вярнуцца да менавіта “нацыянальных” вызначэнняў і абгрунтаванняў грамадскіх каштоўнасцяў, такія абагульненні можна сабе дазволіць (спазняцца дык спазняцца).