«Не жаль пражытага»

Аднак гэта не так, што Сакрату Яновічу быццам бы жыць ужо абрыдла. Бо, калі што яму надакучыла, дык толькі – усёжыццёвыя тлумачэнні і апраўданні з прычыны свядома абранага ім лёсу: быць сабою, быць беларусам! Здавалася б, такі выбар – асабістая справа а не чыя іншая. Але не. Гэтая кніжка прадстаўляе сабою няспыннае змаганне аўтара за годнае жыццё і беларушчыну. А змагацца на працягу мінулага звыш паўвечча было яму з кім. Не толькі сярод палякаў, як перадусім сваіх, беларусаў. Добра тое ілюструюць змешчаныя ў кніжцы – як дадатак да яе – факсіміліі лістоў, дакументаў і фатаграфій. На шчасце, толькі некаторыя, бо большасць пацвярджае вялікі аўтарытэт і пашану ў адносінах да Яновіча з боку інтэлектуальных колаў Польшчы і свету.

„Не жаль пражытага” не ёсць поўным запісам усіх важнейшых падзей у жыцці Яновіча – пісьменніка, журналіста, грамадскага дзеяча і палітыка. Асабліва не хапае тут успамінаў з бурлівых 90-х гадоў. Таму, бо яшчэ – як піша сам аўтар – жывуць героі недалёкага часу, не выветрыліся непрыемныя пахі, гнільна тлеюць непаразуменні...

Больш дакладна, амаль дзень за днём, Сакрат Яновіч характарызуе сваё жыццё ў дзённіках. Дагэтуль выйшлі друкам яго запісы з 1983-1995 гадоў, а да 2002 г. у Тэрмапілах № 4-5. Свае нататкі (для памяці) робіць ён надалей. Таму трэба спадзявацца, што калісь будуць яны апублікаваныя, хаця б і таму, каб дапоўніць гэтую аўтабіяграфію. Але i само ўжо „Не жаль пражытага” дастаткова пацвярджае вялікі поспех, дасягнуты Сакратам Яновічам ва ўсім ягоным жыцці. Жыцці, пазначаным горкім беларускім лёсам.

1936–1950

Мне, папраўдзе, усё роўна ад таго, што я нарадзіўся. Шкада маткі, запакутавала яна са мною, калі я быў маленькі. Хварэў, паміраў, да трох гадкоў не хадзіў.

Найпершы мой вобраз свету – гэта савецкі танк з рассмяяным танкістам, якому кідалі кветкі бабы і маці, і Вольга Чабаніха з агарода ля вуліцы. Стаяла сонечная пагода, даспявалі местачковыя садкі; чырванашчокія яблыкі, цяжкія грушы, смуглявае сліўе. Іконная радасць – ад неба, ад людзей. Не відаць у тым імгненні мужчын, яны яшчэ на вайне. На нямецка-польскай.