«Chłopcy z Placu Broni»

Podj¹³em siк nowego przek³adu „Ch³opcуw z Placu Broni”, gdy¿ ku swemu zdziwieniu stwierdzi³em, ¿e w stosunku do wкgierskiego orygina³u, w polskim t³umaczeniu Janiny Mortkowiczowej z 1913 roku, istniej¹ po pierwsze: powa¿ne opustki, po drugie: istotne zmieniaj¹ce sens powieœci przeinaczenia. Nie wzbudzi³o natomiast mojego sprzeciwu jedno, choж zasadniczej wagi odstкpstwo od orygina³u. Janina Mortkowiczowa mianowicie zmieni³a tytu³ powieœci Ferenca Molnara. Wкgierski tytu³ „A Pal utcai fiuk” znaczy bowiem „Ch³opcy z ulicy Paw³a”. I tak te¿ zosta³ przet³umaczony na ca³ym œwiecie. Pierwszy przek³ad na jкzyk niemiecki w 1910 roku nosi tytu³ „Die Jungens der Paulstrasse”, kolejne przek³ady, francuski - „Les gars de la rue Paul”, w³oski - „I ragazzi della via Pal”, czeski - „Chlapci z Pavlovskiej ulice”, turecki - „Pal sokaginiu cocuklari” i tak dalej w blisko czterdziestu jкzykach. A w polskim tytule nie ma ulicy Paw³a. Ch³opcy s¹ bowiem z Placu Broni! Œwiadomie nie zmieni³em tytu³u, jakim opatrzy³a Janina Mortkowiczowa tк powieœж, gdy¿ przez 75 lat i przez blisko 20 wydaс, przez setki tysiкcy egzemplarzy zaczytywanej na strzкpy lektury szkolnej, tytu³ ten zdoby³ nie tylko prawo obywatelstwa, lecz rуwnie¿ trwa³e miejsce w œwiadomoœci wielu pokoleс. Jest to zreszt¹ piкkny i przylegaj¹cy do treœci ksi¹¿ki tytu³. O Plac bowiem toczy siк wojna miкdzy ch³opcami i jest on wa¿niejszy ni¿ ulica Paw³a czy Marii, przy ktуrych siк znajduje. Jest te¿ ten Plac czymœ wiкcej ni¿ miejscem zabaw. Jest dla Nemeczka, Boki i jego ch³opcуw symbolem Ojczyzny. I to w³aœnie Autorka pierwszego polskiego przek³adu doskonale, wyczu³a. Tym wiкksze wiкc zaskoczenie w trakcie porуwnywania tekstu wкgierskiego orygina³u z polskim przek³adem musia³o wzbudziж nazwanie ch³opcуw z Ogrodu Botanicznego czerwonoskуrymi. W wкgierskim oryginale ani œladu tego okreœlenia. Feri Acz oraz jego ch³opcy, ktуrzy we wszystkim naœladowali swego wodza, nosili bowiem czerwone koszule, takie, jak Giuseppe Garibaldi, co expressis ver